Văn hóa số là gì? Vai trò & Cách xây dựng văn hóa số

Văn hóa số là gì? Với sự phát triển không ngừng của công nghệ thông tin và sự lan rộng của mạng internet, khái niệm “văn hóa 4.0” đã trở nên quan trọng hơn bao giờ hết đối với các tổ chức và doanh nghiệp. Khái niệm này không chỉ đơn thuần là việc ứng dụng công nghệ vào hoạt động kinh doanh, mà còn bao hàm hệ giá trị, tư duy và chiến lược của tổ chức đối với công nghệ số. 

Trong bài viết này, hãy cùng DACO tìm hiểu về khái niệm văn hóa số là gì cũng như quy trình xây dựng nó cho doanh nghiệp của bạn.

Tổng quan về văn hóa số

Văn hóa số là gì?

Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), văn hóa số là việc ứng dụng công nghệ số và phân tích dữ liệu để hỗ trợ ra quyết định, đồng thời tập trung vào khách hàng, thúc đẩy hợp tác và đổi mới trong tổ chức.

Nói một cách dễ hiểu hơn, văn hóa số là tập hợp các giá trị, niềm tin và hành vi của cá nhân và tổ chức trong xã hội số. Nó bao gồm:

• Cách chúng ta sử dụng công nghệ số: Liệu công nghệ được sử dụng một cách hiệu quả, sáng tạo và có trách nhiệm hay không?
• Cách chúng ta giao tiếp và tương tác: Chúng ta tương tác với nhau trên môi trường kỹ thuật số như thế nào? Có sự cởi mở, minh bạch và tôn trọng lẫn nhau không?
• Cách chúng ta ứng phó với thách thức và cơ hội: Chúng ta có chủ động thích ứng, học hỏi và đổi mới để tận dụng lợi thế của công nghệ hay không?

Văn hóa số được hình thành trong quá trình chuyển đổi số, khi công nghệ len lỏi vào mọi “ngóc ngách” của doanh nghiệp. Sự thay đổi này tác động đến cách các bộ phận tương tác, làm biến đổi niềm tin và thái độ của nhân viên. Họ sẽ có tư duy, hành động và hợp tác mới trong môi trường công nghệ, tạo ra giá trị và hình thành những ứng xử phù hợp.

Sự phát triển văn hóa số

Văn hóa số không phải là một khái niệm mới xuất hiện. Nó đã manh nha hình thành từ những năm 1990, cùng với sự ra đời của Internet. Kể từ đó, văn hóa số không ngừng tiến hóa để thích ứng với những bước tiến vượt bậc của công nghệ, liên tục cập nhật các công cụ và phương thức mới.

Một trong những động lực chính thúc đẩy sự phát triển văn hóa số chính là sự bùng nổ của các thiết bị di động. Điện thoại thông minh và máy tính bảng đã trở thành vật bất ly thân, khiến các tổ chức phải điều chỉnh văn hóa số để đáp ứng nhu cầu của người lao động, những người ngày càng ưa chuộng sự linh hoạt và làm việc từ xa.

Bên cạnh đó, sự tập trung ngày càng cao vào trải nghiệm khách hàng cũng là một yếu tố quan trọng. Trong nền kinh tế số, việc mang đến trải nghiệm liền mạch và cá nhân hóa trên đa dạng các điểm chạm là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp tồn tại và phát triển. 

Văn hóa số chính là chìa khóa giúp các tổ chức đạt được mục tiêu này, bằng cách nuôi dưỡng tư duy lấy khách hàng làm trung tâm và không ngừng cải tiến.

Tại sao văn hóa số là yếu tố quyết định chuyển đổi số thành công?

Chuyển đổi số đang là xu hướng tất yếu đối với doanh nghiệp trong thời đại công nghệ 4.0. Tuy nhiên, con đường chuyển đổi số không phải lúc nào cũng bằng phẳng. Một nghiên cứu năm 2017 với 1700 lãnh đạo cấp cao, nhà quản lý và nhân viên tại hơn 340 doanh nghiệp trên 8 quốc gia có nền công nghệ tiên tiến đã chỉ ra rằng, có đến 62% người tham gia khảo sát cho rằng văn hóa chính là rào cản lớn nhất trong quá trình chuyển đổi số.

Vậy tại sao văn hóa số lại đóng vai trò then chốt trong thành công của chuyển đổi số?

Thúc đẩy sự chấp nhận và thích ứng với công nghệ

Văn hóa số khuyến khích sự cởi mở, sẵn sàng học hỏi và thử nghiệm những công nghệ mới. Nhân viên trong môi trường văn hóa số tích cực sẽ chủ động tìm hiểu, sử dụng và khai thác tối đa tiềm năng của các công cụ kỹ thuật số, thay vì chống lại hoặc e ngại sự thay đổi.

Nâng cao hiệu quả làm việc

Văn hóa số đề cao sự hợp tác, chia sẻ kiến thức và tinh thần chủ động. Nhờ đó, quy trình làm việc được tối ưu hóa, thông tin được lưu chuyển thông suốt, nâng cao năng suất và hiệu quả làm việc chung.

Khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới

Văn hóa số tạo nên một môi trường làm việc năng động, khuyến khích nhân viên đóng góp ý tưởng, thử nghiệm giải pháp mới và không ngừng cải tiến. Đây chính là nền tảng cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp trong thời đại số.

Tối ưu trải nghiệm khách hàng

Văn hóa số đặt khách hàng làm trọng tâm, hướng đến việc cá nhân hóa trải nghiệm và cung cấp dịch vụ tốt nhất. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể xây dựng mối quan hệ bền vững với khách hàng, tăng cường lòng trung thành và nâng cao uy tín thương hiệu.

Tóm lại, xây dựng văn hóa số chính là tạo dựng nền tảng vững chắc, giúp doanh nghiệp vượt qua những rào cản, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số thành công và đạt được những mục tiêu phát triển trong thời đại công nghệ 4.0.

>>Xem thêm:

• Chuyển đổi số là gì? Cẩm nang toàn tập cho doanh nghiệp
• [CẬP NHẬT] Các bước chuyển đổi số trong doanh nghiệp

4 Trụ cột của văn hóa số trong doanh nghiệp

Để xây dựng một văn hóa số vững mạnh, doanh nghiệp cần tập trung vào những yếu tố cốt lõi. Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), có 4 trụ cột chính tạo nên nền tảng cho văn hóa số trong doanh nghiệp. Cụ thể:

Khách hàng là trọng tâm

Trong kỷ nguyên số, khách hàng nắm giữ vai trò quyết định. Doanh nghiệp cần thiết lập văn hóa lấy khách hàng làm trung tâm, thể hiện trong mọi hoạt động, từ giai đoạn nghiên cứu và phát triển sản phẩm đến cung cấp dịch vụ và chăm sóc sau bán hàng. Văn hóa số khuyến khích doanh nghiệp chủ động lắng nghe, thấu hiểu và đáp ứng kịp thời nhu cầu ngày càng cao của khách hàng, đồng thời khai thác sức mạnh của dữ liệu để cá nhân hóa trải nghiệm và nuôi dưỡng mối quan hệ lâu dài.

Định hướng dữ liệu

Dữ liệu được xem là “tài sản mới” trong thời đại số. Doanh nghiệp cần xây dựng nền tảng văn hóa coi trọng dữ liệu, thể hiện qua việc chủ động thu thập, phân tích và khai thác dữ liệu một cách hiệu quả nhằm phục vụ cho quá trình ra quyết định chiến lược. 

Văn hóa số thúc đẩy “tư duy dữ liệu” (data-driven), trong đó mọi quyết định đều dựa trên những phân tích và thông tin chi tiết được chiết xuất từ dữ liệu, giúp doanh nghiệp đánh giá hiệu quả hoạt động, nhận diện xu hướng thị trường và định hình chiến lược phát triển phù hợp.

Tinh thần đổi mới

Trong kỷ nguyên số, đổi mới và sáng tạo là chìa khóa then chốt dẫn đến chuyển đổi số thành công. Doanh nghiệp cần nuôi dưỡng văn hóa khuyến khích tư duy đột phá, không ngừng khám phá ý tưởng mới và sẵn sàng chấp nhận rủi ro.

Hành trình chuyển đổi số là một quá trình liên tục, không có điểm dừng. Doanh nghiệp phải luôn thích ứng với những đối thủ cạnh tranh mới, công nghệ mới và xu hướng mới. Khách hàng ngày càng đòi hỏi sự phục vụ nhanh chóng và hiệu quả hơn. Vì vậy, duy trì sự đổi mới và tư duy linh hoạt là yếu tố sống còn cho doanh nghiệp.

Hợp tác hiệu quả

Văn hóa hợp tác là nền tảng cho sự thành công của doanh nghiệp hiện đại. Để xây dựng văn hóa này, doanh nghiệp cần thúc đẩy liên kết giữa các nhóm nhỏ, phòng ban và bộ phận, tối ưu hóa nguồn lực và năng lực. Qua đó, doanh nghiệp không chỉ củng cố văn hóa tổ chức mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao tiếp, chia sẻ thông tin và ý tưởng.

Hơn nữa, doanh nghiệp hiện đại không chỉ hợp tác nội bộ mà còn chủ động kết nối với bên ngoài, bao gồm các nhà cung cấp và đối tác. Đây là điểm khác biệt nổi bật so với văn hóa doanh nghiệp truyền thống. Trong môi trường kinh doanh phẳng, tư duy hợp tác cùng chia sẻ lợi ích, hướng đến mục tiêu “win-win” chính là chìa khóa giúp doanh nghiệp thích ứng với mọi biến động.

Các bước xây dựng văn hoá số

Việc xây dựng văn hóa số là một hành trình, không phải là đích đến. Để kiến tạo một văn hóa số vững mạnh, doanh nghiệp cần triển khai một cách bài bản và kiên trì theo các bước sau:

Bước 1: Xác định nền tảng giá trị văn hóa số là gì

Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất, đặt nền móng cho toàn bộ quá trình. Doanh nghiệp cần xác định rõ ràng những giá trị cốt lõi sẽ định hình văn hóa số. Những giá trị này cần phù hợp với mục tiêu chuyển đổi số và hòa hợp với bản sắc văn hóa hiện tại của doanh nghiệp.

Để làm được điều này, doanh nghiệp cần trả lời những câu hỏi sau:

• Mục tiêu chuyển đổi số doanh nghiệp là gì?
• Doanh nghiệp mong muốn đạt được những kết quả gì thông qua chuyển đổi số?
• Văn hóa doanh nghiệp hiện tại đang đề cao những giá trị nào?
• Đâu là những giá trị cần được bổ sung hoặc thay đổi để phù hợp với yêu cầu của thời đại số?

Bên cạnh đó, việc thu thập ý kiến đóng góp từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm ban lãnh đạo, nhân viên, khách hàng và đối tác, sẽ giúp doanh nghiệp có cái nhìn toàn diện và đa chiều hơn.

Bước 2: Thử nghiệm trên nhóm

Sau khi đã xác định được những giá trị nền tảng, doanh nghiệp cần tiến hành thử nghiệm trên một nhóm nhân viên được lựa chọn. Nhóm này nên bao gồm đại diện của các phòng ban, cấp bậc và vai trò khác nhau trong doanh nghiệp. Đặc biệt, sự tham gia tích cực của ban lãnh đạo là rất quan trọng, vì họ sẽ là những người tiên phong thực hành và lan tỏa các giá trị văn hóa số.

Trong giai đoạn này, doanh nghiệp sẽ theo dõi sát sao quá trình thực hiện các hành vi và giá trị văn hóa số mới. Các phản hồi và kết quả đạt được sẽ được ghi nhận, phân tích và đánh giá để điều chỉnh, hoàn thiện mô hình trước khi triển khai trên phạm vi toàn doanh nghiệp.

Bước 3: Triển khai toàn bộ

Đây là giai đoạn quan trọng, đánh dấu sự chuyển biến mạnh mẽ trong văn hóa của doanh nghiệp. Mặc dù đã có những bài học kinh nghiệm từ giai đoạn thử nghiệm, nhưng việc triển khai và lan tỏa văn hóa số trên toàn doanh nghiệp vẫn đòi hỏi sự nỗ lực và cam kết cao độ từ tất cả mọi người.

Vai trò lãnh đạo trong giai đoạn này là vô cùng quan trọng. Họ cần là những người truyền cảm hứng, định hướng và thúc đẩy mọi người cùng tham gia vào quá trình chuyển đổi. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần xây dựng các chương trình đào tạo, truyền thông và khen thưởng phù hợp để tạo động lực và thúc đẩy sự thay đổi tích cực.

Bước 4: Đo lường, điều chỉnh và duy trì các giá trị văn hóa số

Xây dựng văn hóa số là một quá trình liên tục, không phải là một dự án có thời hạn. Doanh nghiệp cần thường xuyên đánh giá hiệu quả của các hoạt động xây dựng văn hóa số, từ đó điều chỉnh và cải thiện cho phù hợp với tình hình thực tế.

Các công cụ như khảo sát nhân viên và phân tích dữ liệu sẽ giúp doanh nghiệp nắm bắt được những thay đổi trong nhận thức, thái độ và hành vi của nhân viên. Dựa trên những phân tích này, doanh nghiệp có thể điều chỉnh chiến lược, bổ sung các hoạt động mới hoặc củng cố các giá trị đã được thiết lập.

Những thách thức trong việc xây dựng văn hóa số là gì?

Việc xây dựng một văn hóa số vững mạnh là nền tảng cho sự chuyển đổi số thành công của bất kỳ tổ chức nào. Tuy nhiên, quá trình này thường gặp phải những thách thức đáng kể, đòi hỏi sự nhận thức và giải pháp phù hợp. Cụ thể:

Rào cản từ lối mòn truyền thống

Văn hóa và phương thức làm việc truyền thống thường ăn sâu bén rễ trong tư duy và hành động của nhiều doanh nghiệp. Nhân viên đã quen với những quy trình, giá trị cũ và có thể cảm thấy khó khăn, thậm chí chống đối khi phải thay đổi. Sự kháng cự này tạo ra một lực cản lớn đối với việc áp dụng công nghệ và tư duy số, làm giảm khả năng sáng tạo và thích ứng của tổ chức.

Chưa hiểu rõ tầm quan trọng của văn hóa số

Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là đội ngũ lãnh đạo, chưa nhận thức đầy đủ về vai trò then chốt của văn hóa số trong chuyển đổi số. Họ có thể xem nhẹ việc đầu tư nguồn lực, xây dựng tầm nhìn và mục tiêu rõ ràng cho văn hóa số, cũng như thiếu sự cam kết trong việc thúc đẩy sự thay đổi. Điều này dẫn đến sự thiếu đồng bộ, khó khăn trong việc triển khai và đạt hiệu quả mong muốn.

Nhân viên chưa được trao quyền

Văn hóa số khuyến khích sự chủ động, sáng tạo và hợp tác, đòi hỏi phải trao quyền cho nhân viên để họ có thể tận dụng công nghệ giải quyết vấn đề và tạo ra giá trị. Tuy nhiên, nhiều tổ chức vẫn duy trì mô hình quản lý tập trung, hạn chế sự tham gia và đóng góp của nhân viên. Điều này dẫn đến sự thiếu chủ động, giảm năng suất, cản trở sự đổi mới và sáng tạo.

Để khắc phục, doanh nghiệp cần:

• Xây dựng nhận thức: Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của văn hóa số cho toàn bộ tổ chức, đặc biệt là đội ngũ lãnh đạo.
• Lãnh đạo tiên phong: Lãnh đạo cần đóng vai trò tiên phong trong việc thúc đẩy văn hóa số, tạo động lực và truyền cảm hứng cho nhân viên.
• Trao quyền và khuyến khích: Trao quyền cho nhân viên tham gia vào quá trình chuyển đổi số, khuyến khích sự sáng tạo và chủ động.
• Đầu tư vào đào tạo: Cung cấp các chương trình đào tạo kỹ năng số cho nhân viên, giúp họ thích ứng với môi trường làm việc mới.
• Xây dựng môi trường làm việc cởi mở: Tạo ra một môi trường làm việc cởi mở, khuyến khích sự hợp tác, chia sẻ kiến thức và đổi mới.

Bằng cách nhận thức rõ ràng những thách thức và áp dụng các giải pháp phù hợp, doanh nghiệp có thể xây dựng thành công một văn hóa số mạnh mẽ, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong thời đại số.

So sánh văn hóa truyền thống và văn hóa số trong doanh nghiệp

Strategy&, một đơn vị thuộc PwC, đã chỉ ra những điểm khác biệt giữa văn hóa số và văn hóa truyền thống trong doanh nghiệp như sau:

Lời kết

Tóm lại,  văn hóa số  và  văn hóa truyền thống  có  những  điểm  khác biệt  rõ rệt.  Trong  thời đại  số,  doanh nghiệp  cần  chủ động  chuyển đổi  sang  văn hóa số  để  thích ứng  với  môi trường  kinh doanh  đầy  biến động  và  nắm bắt  những  cơ hội  mới.

Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về văn hóa số là gì và tầm quan trọng của nó. Hãy bắt đầu xây dựng văn hóa 4.0 cho doanh nghiệp của bạn ngay hôm nay để không bỏ lỡ những cơ hội phát triển trong tương lai.