Doanh nghiệp sản xuất là gì & Các loại hình phổ biến

Doanh nghiệp sản xuất giữ vai trò then chốt trong nền kinh tế của mỗi quốc gia, đóng góp vào sự tăng trưởng và phát triển chung. Đây là nơi trực tiếp tạo ra các sản phẩm thiết yếu, đáp ứng nhu cầu đa dạng của con người và xã hội. Vậy cụ thể doanh nghiệp sản xuất là gì? Hãy cùng DACO giải đáp những thắc mắc trên và khám phá sâu hơn về vai trò của doanh nghiệp trong bài viết dưới đây.

Doanh nghiệp sản xuất là gì?

Doanh nghiệp sản xuất là loại hình doanh nghiệp chuyên thực hiện các hoạt động sản xuất, chế tạo, tạo ra các sản phẩm hàng hóa hữu hình nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của thị trường và người tiêu dùng. Đây là mắt xích quan trọng, then chốt trong chuỗi vận hành kinh tế, nối liền giữa sản xuất, phân phối và tiêu dùng.

Để vận hành và tạo ra sản phẩm, cần có sự kết hợp chặt chẽ của 3 yếu tố: lao động, đối tượng lao động và tư liệu lao động.

Lao động

Lao động chính là nguồn lực con người, bao gồm cả thể lực và trí lực, tham gia trực tiếp vào quá trình sản xuất. Nhân lực là yếu tố quyết định đến năng suất và chất lượng sản phẩm.

Đối tượng lao động

Đối tượng lao động là những thứ mà lao động của con người tác động vào để tạo ra sản phẩm.Có thể chia đối tượng lao động thành hai loại chính:

• Đối tượng lao động có sẵn trong tự nhiên: Khoáng sản, đất đai, rừng, biển… Đây là nguyên liệu đầu vào cho các ngành công nghiệp khai thác.
• Đối tượng lao động đã qua chế biến: Gỗ, thép, sợi dệt, nhựa… là những nguyên liệu đã qua một quá trình xử lý, thường được sử dụng trong các ngành công nghiệp chế biến.

Tư liệu lao động

Để sản xuất ra sản phẩm, con người cần đến tư liệu lao động, bao gồm những công cụ hỗ trợ sau:

• Công cụ tác động trực tiếp: Gồm máy móc, thiết bị, dụng cụ… được sử dụng để trực tiếp tạo ra sản phẩm từ nguyên liệu. Ví dụ như máy may, búa, dao…
• Công cụ hỗ trợ gián tiếp: Gồm nhà xưởng, kho bãi, hệ thống giao thông, năng lượng… tạo môi trường và điều kiện thuận lợi cho quá trình sản xuất.

Sự kết hợp hài hòa và hiệu quả giữa ba yếu tố trên sẽ tạo nên một quy trình sản xuất hoàn chỉnh, giúp doanh nghiệp vận hành ổn định và tạo ra sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường.

Đặc điểm của doanh nghiệp sản xuất là gì?

Đây là một loại hình doanh nghiệp đặc biệt, có những điểm khác biệt rõ rệt so với các loại hình doanh nghiệp khác như doanh nghiệp thương mại. Cụ thể:

1. Tính chất quyết định sản xuất

Mặc dù đều sản xuất, nhưng mỗi doanh nghiệp sẽ tập trung vào những ngành nghề và sản phẩm khác nhau để đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường. Dựa trên những phân tích thị trường, mỗi doanh nghiệp sẽ tự quyết định sản xuất sản phẩm gì, sản xuất như thế nào và sản xuất cho ai. Các quyết định này không chỉ ảnh hưởng đến sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp, mà còn góp phần cân bằng cung – cầu của thị trường.

2. Quy trình sản xuất

Điểm chung của các doanh nghiệp này là đều trải qua một quy trình sản xuất nhất định để tạo ra sản phẩm. Quy trình này bao gồm việc kết hợp các yếu tố đầu vào như nguyên vật liệu, nhân công, máy móc thiết bị, năng lượng… để sản xuất thành phẩm cuối cùng.

>>>Có thể bạn muốn biết: Quy trình sản xuất là gì? 8 Bước xây dựng hiệu quả

3. Chi phí sản xuất

Chi phí sản xuất là tổng hợp tất cả các khoản chi phí phát sinh trong suốt quá trình sản xuất của doanh nghiệp. Các loại chi phí này bao gồm: chi phí nguyên vật liệu, chi phí nhân công, chi phí khấu hao máy móc thiết bị, chi phí năng lượng, chi phí quản lý doanh nghiệp, và các chi phí khác phục vụ cho quá trình sản xuất.

4. Giá thành sản phẩm

Giá thành sản phẩm được tính toán dựa trên tổng chi phí sản xuất để tạo ra một lượng sản phẩm hoàn thành trong một khoảng thời gian nhất định. Giá thành sản phẩm là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh và lợi nhuận của doanh nghiệp. 

Các bộ phận quan trọng của doanh nghiệp sản xuất

Để vận hành sản xuất hiệu quả, một doanh nghiệp thường được tổ chức thành các bộ phận với chức năng riêng biệt, phối hợp chặt chẽ với nhau. Dưới đây là những bộ phận quan trọng, không thể thiếu trong một doanh nghiệp SX điển hình: 

Bộ phận sản xuất

Đây là bộ phận trực tiếp thực hiện các hoạt động sản xuất, chế biến, lắp ráp… để biến đổi nguyên vật liệu thành sản phẩm hoàn chỉnh. Bộ phận này bao gồm các phân xưởng, tổ đội sản xuất với công nhân vận hành máy móc, thiết bị. Ví dụ, trong một nhà máy sản xuất ô tô, bộ phận sản xuất sẽ bao gồm các xưởng dập, hàn, sơn, lắp ráp…

>>>Xem thêm: Bộ phận sản xuất: Vai trò, chức năng và cách tối ưu hóa hoạt động

Bộ phận lập kế hoạch

Bộ phận này đóng vai trò quan trọng trong việc phân tích thị trường, dự báo nhu cầu, từ đó xây dựng kế hoạch sản xuất chi tiết. Họ chịu trách nhiệm tính toán nhu cầu nguyên vật liệu, lên lịch trình sản xuất, phân công công việc cho các bộ phận, đồng thời theo dõi, giám sát và điều chỉnh kế hoạch cho phù hợp với thực tế.

Bộ phận kho

Bộ phận kho có nhiệm vụ quản lý, bảo quản nguyên vật liệu đầu vào, bán thành phẩm, thành phẩm, cũng như các loại dụng cụ, thiết bị sản xuất. Họ đảm bảo việc cung ứng nguyên vật liệu đầy đủ, kịp thời cho bộ phận sản xuất, đồng thời bảo quản thành phẩm an toàn trước khi xuất kho.

Bộ phận kiểm tra chất lượng

Chất lượng sản phẩm là yếu tố sống còn đối với hoạt động sản xuất. Bộ phận kiểm tra chất lượng có trách nhiệm kiểm tra, đánh giá chất lượng nguyên vật liệu đầu vào, bán thành phẩm trong từng công đoạn và thành phẩm cuối cùng, đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng đã đề ra.

Bộ phận quản lý

Đứng đầu là ban giám đốc hoặc các nhà quản lý cấp cao, bộ phận này chịu trách nhiệm điều hành, quản lý toàn bộ hoạt động của doanh nghiệp. Họ định hướng chiến lược phát triển, phân bổ ngân sách, giám sát hoạt động của các bộ phận, đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh và đưa ra các quyết định quan trọng.

Chức năng của doanh nghiệp sản xuất là gì?

Các doanh nghiệp sản xuất giữ một vai trò then chốt trong nền kinh tế, là động lực thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển. Chức năng chính là tạo ra các sản phẩm hữu hình, đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường và người tiêu dùng.

Cụ thể:

Tạo ra sản phẩm

Đây là chức năng cốt lõi, then chốt nhất của doanh nghiệp sản xuất. Thông qua việc ứng dụng công nghệ, kỹ thuật và sức lao động, doanh nghiệp biến đổi nguyên vật liệu thô thành sản phẩm hoàn chỉnh, có giá trị sử dụng cao hơn, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của thị trường. Năng lực sản xuất, chất lượng sản phẩm sẽ quyết định khả năng cạnh tranh và vị thế của doanh nghiệp trên thị trường.

Cung ứng sản phẩm

Sau khi sản phẩm được tạo ra, doanh nghiệp cần đưa sản phẩm đến tay người tiêu dùng thông qua các hoạt động marketing, bán hàng và phân phối. Việc định giá sản phẩm hợp lý, phù hợp với thị trường và chi phí sản xuất cũng là một yếu tố quan trọng trong chức năng này.

Tạo ra lợi nhuận

Mục tiêu cuối cùng của mọi doanh nghiệp, bao gồm cả các doanh nghiệp sản xuất, là tạo ra lợi nhuận. Lợi nhuận là nguồn lực quan trọng để duy trì hoạt động, tái đầu tư, mở rộng sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh, đồng thời đảm bảo lợi ích cho các cổ đông, người lao động.

Tạo động lực cho kinh tế – xã hội phát triển

Doanh nghiệp sản xuất có vai trò quan trọng trong việc tạo ra việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, đóng góp vào ngân sách nhà nước thông qua các loại thuế. Bên cạnh đó, hoạt động sản xuất còn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, góp phần nâng cao đời sống cho người dân và phát triển đất nước.

Bảo vệ môi trường

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng, doanh nghiệp cần có trách nhiệm với môi trường. Việc áp dụng công nghệ sản xuất sạch, sử dụng năng lượng tái tạo, nguyên vật liệu thân thiện với môi trường, xử lý chất thải đúng quy định là những yếu tố quan trọng góp phần vào sự phát triển bền vững.

Các loại hình doanh nghiệp sản xuất ở Việt Nam

Ngoài việc phân loại theo quy mô, hình thức sở hữu vốn, các doanh nghiệp sản xuất còn được phân chia theo lĩnh vực hoạt động và phạm vi kinh doanh. Một số loại hình phổ biến như sau: 

Công ty sản xuất và thương mại

Loại hình này kết hợp hai chức năng chính là sản xuất và thương mại (mua bán, trao đổi hàng hóa). Điểm mạnh của mô hình này là doanh nghiệp có thể chủ động đưa sản phẩm đến tay người tiêu dùng, kiểm soát toàn bộ chuỗi cung ứng từ khâu sản xuất đến phân phối. Điều này giúp doanh nghiệp nắm bắt thị hiếu khách hàng, tối ưu hóa sản xuất, đáp ứng nhu cầu thị trường một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Ví dụ: CTCP sữa Việt Nam Vinamilk, CTCP Acecook Việt Nam.

Công ty sản xuất thương mại và xuất nhập khẩu

Mô hình này mở rộng hơn so với công ty sản xuất và thương mại, bên cạnh việc sản xuất và phân phối trong nước, họ còn tham gia vào hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa. Điều này giúp doanh nghiệp tiếp cận thị trường quốc tế, mở rộng quy mô sản xuất, tăng doanh thu và giảm thiểu rủi ro phụ thuộc vào thị trường nội địa.

Ví dụ: Công ty Chế biến Thực phẩm B vừa sản xuất các loại bánh kẹo, vừa xuất khẩu sang các nước trong khu vực và nhập khẩu nguyên liệu từ nước ngoài.

Công ty sản xuất và chế biến

Loại hình này tập trung vào việc sản xuất và chế biến nguyên vật liệu thô thành sản phẩm hoàn chỉnh. Ngành nghề kinh doanh phổ biến của loại hình này bao gồm chế biến thực phẩm, nông sản, thủy hải sản…

Ví dụ: Công ty CP tập đoàn thủy hải sản Minh Phú, Công ty Cổ phần XNK Thủy sản An Giang (Agifish).

Công ty sản xuất và dịch vụ

Công ty sản xuất và dịch vụ kết hợp hoạt động sản xuất sản phẩm hữu hình và cung cấp các dịch vụ kèm theo như bảo trì, sửa chữa, lắp đặt, tư vấn kỹ thuật… Loại hình này thường gặp trong các lĩnh vực công nghệ, điện tử, ô tô…

Ví dụ: Tập đoàn FPT, Tập đoàn Viettel.

Công ty sản xuất thương mại và dịch vụ

Đây là mô hình tích hợp cả ba hoạt động: sản xuất, thương mại và dịch vụ. Họ vừa sản xuất sản phẩm, vừa phân phối sản phẩm, vừa cung cấp các dịch vụ liên quan. Mô hình này mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp như tối ưu hóa chuỗi giá trị, tăng doanh thu và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Sự khác nhau của doanh nghiệp sản xuất và doanh nghiệp thương mại 

Mặc dù đều đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, doanh nghiệp sản xuất và doanh nghiệp thương mại có những điểm khác biệt cơ bản sau:

Tiêu chí	Công ty sản xuất	Công ty Thương mại
Vai trò	Trực tiếp tạo ra sản phẩm	Phân phối sản phẩm, cầu nối giữa sản xuất và tiêu dùng
Hoạt động	Nghiên cứu & phát triển, sản xuất, kiểm soát chất lượng, quản lý kho…	Mua bán, tiếp thị, phân phối, chăm sóc khách hàng…
Tài sản	Nhà xưởng, thiết bị, máy móc,…	Hàng hóa, cửa hàng, kho bãi…
Chu kỳ kinh doanh	Dài	Ngắn
Nguồn gốc lợi nhuận	Giá trị gia tăng của sản phẩm	Chênh lệch giá mua và giá bán
Rủi ro	Công nghệ, nguyên vật liệu, quản lý sản xuất…	Thị trường, cạnh tranh, tồn kho, biến động giá…

Làm sao để doanh nghiệp sản xuất hoạt động hiệu quả?

Để đạt được hiệu quả hoạt động và thành công trong thị trường cạnh tranh khốc liệt, doanh nghiệp sản xuất cần tập trung vào các yếu tố then chốt sau: 

Năng suất

Năng suất đóng vai trò then chốt trong việc quyết định hiệu quả sản xuất và lợi nhuận của doanh nghiệp. Năng suất thấp không chỉ kéo theo chi phí sản xuất cao mà còn gây lãng phí lớn về nhân lực và tài nguyên. Để nâng cao năng suất, doanh nghiệp cần tập trung tối ưu hóa quy trình sản xuất, mạnh dạn áp dụng công nghệ tiên tiến và chú trọng nâng cao trình độ kỹ thuật cho người lao động. 

Kiểm soát chất lượng

Chất lượng sản phẩm là yếu tố sống còn đối với doanh nghiệp sản xuất. Sản phẩm kém chất lượng sẽ ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu, gây thiệt hại về kinh tế và mất lòng tin của khách hàng. Doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống quản lý chất lượng nghiêm ngặt, kiểm soát chặt chẽ từ khâu nguyên liệu đầu vào đến thành phẩm đầu ra, đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng và đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Thiết kế sản phẩm

Thiết kế sản phẩm đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút khách hàng và tạo lợi thế cạnh tranh. Sản phẩm cần được thiết kế đẹp mắt, tiện dụng, sáng tạo và đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), cải tiến thiết kế sản phẩm sẽ giúp doanh nghiệp tạo ra những sản phẩm độc đáo, khác biệt, thu hút sự chú ý của khách hàng.

Hiệu quả chi phí

Để tối đa hóa lợi nhuận, doanh nghiệp cần kiểm soát hiệu quả chi phí sản xuất. Điều này đòi hỏi việc tối ưu hóa tất cả các loại chi phí, bao gồm chi phí nguyên vật liệu, chi phí nhân công, chi phí vận hành và chi phí khấu hao tài sản cố định. 

Bằng cách áp dụng các phương pháp quản lý sản xuất tiên tiến như Lean Manufacturing hay Six Sigma, doanh nghiệp có thể giảm thiểu lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên và từ đó giảm chi phí sản xuất.

Công nghệ và đổi mới

Trong bối cảnh hiện nay, việc ứng dụng công nghệ tiên tiến vào sản xuất đã trở thành một xu hướng tất yếu để nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả.

Các doanh nghiệp cần chủ động đầu tư vào tự động hóa, robot hóa, trí tuệ nhân tạo (AI) và những công nghệ tiên tiến khác. Nhờ đó, quy trình sản xuất sẽ được tối ưu hóa, giảm thiểu sự phụ thuộc vào lao động thủ công, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh trong thị trường ngày càng khốc liệt.

Quản lý hiệu quả

Xây dựng một hệ thống quản lý hiệu quả, bao gồm quản lý nhân sự, quản lý tài chính, quản lý sản xuất, quản lý chuỗi cung ứng… sẽ giúp doanh nghiệp vận hành trơn tru, đạt được mục tiêu kinh doanh.

Phát triển bền vững

Bên cạnh mục tiêu lợi nhuận, doanh nghiệp sản xuất cần quan tâm đến các yếu tố môi trường và xã hội. Áp dụng các giải pháp sản xuất sạch, tiết kiệm năng lượng, giảm thiểu khí thải, bảo vệ môi trường… sẽ giúp doanh nghiệp phát triển bền vững, xây dựng hình ảnh tích cực trong mắt người tiêu dùng và cộng đồng.

Hy vọng những thông tin mà DACO chia sẻ trong bài viết trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về doanh nghiệp sản xuất là gì. Có thể thấy, đây là một loại hình kinh doanh đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế.

Để thành công trong lĩnh vực sản xuất, doanh nghiệp cần không ngừng nâng cao năng lực cạnh tranh, đổi mới công nghệ, và tối ưu hóa quy trình sản xuất. Bên cạnh đó, việc nắm bắt xu hướng thị trường, thấu hiểu nhu cầu khách hàng cũng là yếu tố then chốt góp phần vào sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.