Các yếu tố nguy hiểm trong sản xuất và biện pháp phòng ngừa

Việc nhận biết và kiểm soát các yếu tố nguy hiểm trong sản xuất là vô cùng quan trọng để đảm bảo an toàn cho người lao động. Từ máy móc vận hành đến hóa chất độc hại, nhiều mối nguy tiềm ẩn có thể gây ra tai nạn lao động nghiêm trọng. 

Bài viết này của DACO sẽ phân tích chi tiết các yếu tố nguy hiểm thường gặp, từ đó giúp doanh nghiệp và người lao động nâng cao nhận thức và chủ động phòng ngừa rủi ro.

Các yếu tố nguy hiểm trong sản xuất là gì? 

Đây là những mối nguy tiềm ẩn trong môi trường làm việc, có khả năng gây chấn thương, bệnh tật, thậm chí tử vong cho người lao động, đồng thời gây thiệt hại về tài sản và môi trường.

Chúng ta có thể dễ dàng nhận diện các yếu tố nguy hiểm ” hữu hình” như máy móc, thiết bị, hệ thống điện, hóa chất công nghiệp,… bên cạnh đó cũng cần lưu ý đến các yếu tố “vô hình” như tiếng ồn, ánh sáng, bụi bẩn, vi khí hậu,… Tất cả những yếu tố này đều có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất, tinh thần của người lao động, gây mất an toàn lao động, thậm chí là suy giảm năng suất và hiệu quả làm việc của doanh nghiệp.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc đảm bảo an toàn lao động, các doanh nghiệp hiện nay đặc biệt chú trọng đến vai trò của bộ phận HSE (Health, Safety, Environment) – những người có nhiệm vụ tư vấn, kiểm tra, đánh giá và đề xuất các biện pháp phòng ngừa, nhằm kiểm soát rủi ro và tạo ra một môi trường làm việc an toàn, lành mạnh cho người lao động.

Phân loại yếu tố nguy hiểm 

Trong quá trình sản xuất, người lao động luôn phải đối mặt với nhiều yếu tố nguy hiểm tiềm ẩn có thể gây ra tai nạn lao động. Việc nhận biết và phân loại các yếu tố nguy hiểm này là bước đầu tiên quan trọng để phòng ngừa và kiểm soát rủi ro.

Các yếu tố nguy hiểm trong lĩnh vực sản xuất được phân loại dựa trên bản chất tác động của chúng đến sức khỏe con người. Dưới đây là một số nhóm yếu tố nguy hiểm thường gặp:

Yếu tố về vật lý 

Các yếu tố nguy hiểm về vật lý tác động đến người lao động thông qua các dạng năng lượng khác nhau. Ví dụ như:

• Tiếng ồn lớn từ máy móc, quá trình sản xuất có thể gây suy giảm thính lực, căng thẳng, mất tập trung. 
• Rung động mạnh từ thiết bị, phương tiện vận chuyển ảnh hưởng đến hệ thần kinh và xương khớp. 
• Bức xạ nhiệt, tia lửa hàn, tia cực tím,… có thể gây bỏng, tổn thương da, mắt và các bệnh mãn tính. 
• Nhiệt độ làm việc quá cao hoặc quá thấp dẫn đến say nắng, say nóng, cảm lạnh, tê cóng. 
• Ánh sáng không phù hợp gây mỏi mắt, giảm thị lực, ảnh hưởng đến hiệu quả công việc.
• ….

Yếu tố về hóa học 

 Các yếu tố nguy hiểm về hóa học bao gồm các chất độc hại, bụi, khí độc có trong môi trường sản xuất. Hóa chất công nghiệp như axit, dung môi, kim loại nặng,… có thể gây ngộ độc cấp tính hoặc mãn tính, kích ứng da, mắt, đường hô hấp. 

Bụi kim loại, bụi gỗ, bụi xi măng,… tích tụ lâu ngày trong phổi gây ra các bệnh về đường hô hấp như viêm phổi, hen suyễn, ung thư phổi. Bên cạnh đó, các loại khí độc như CO, H2S,…  gây ngạt thở, thậm chí tử vong nếu tiếp xúc với nồng độ cao.

Yếu tố về sinh học 

Các yếu tố nguy hiểm về sinh học thường xuất hiện trong các ngành nghề như y tế, nông nghiệp, chế biến thực phẩm,… 

Vi khuẩn, virus, nấm mốc có thể gây ra các bệnh truyền nhiễm, dị ứng, ảnh hưởng đến sức khỏe người lao động. Ví dụ,  vi khuẩn lao, virus viêm gan B, nấm mốc Aspergillus,…  lây lan qua đường hô hấp, tiếp xúc với máu, dịch cơ thể hoặc môi trường ô nhiễm.

Yếu tố về cơ học 

Yếu tố nguy hiểm về cơ học liên quan đến máy móc, thiết bị sản xuất. Các bộ phận chuyển động của máy móc như bánh răng, dây curoa, trục quay,… có thể gây ra các tai nạn lao động như kẹt, cuốn, cắt, đứt tay chân. 

Thiết bị hư hỏng, bảo dưỡng kém, vận hành không đúng cách cũng tiềm ẩn nguy cơ gây tai nạn. Việc không tuân thủ quy trình vận hành, thiếu thiết bị bảo vệ cá nhân làm tăng nguy cơ xảy ra tai nạn lao động.

Yếu tố về tâm sinh lý 

Các yếu tố nguy hiểm về tâm sinh lý thường bị bỏ qua nhưng lại có tác động lớn đến sức khỏe và hiệu quả làm việc của người lao động. Cường độ công việc cao, áp lực thời gian, trách nhiệm nặng nề, môi trường làm việc cạnh tranh,… gây ra căng thẳng, stress, lo âu,…ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý người lao động.

Các yếu tố khác  

Ngoài các yếu tố nguy hiểm kể trên, còn có các yếu tố khác như:

• Tư thế làm việc: Duy trì tư thế làm việc không phù hợp trong thời gian dài (cúi gập người, đứng lâu, ngồi lâu…) có thể gây mỏi cơ, đau lưng, đau cổ vai gáy, thoái hóa cột sống, các bệnh về xương khớp.
• Té ngã tại nơi làm việc: Thường xảy ra trong các công việc xây dựng, lắp đặt…
• Va chạm với phương tiện đang di chuyển: Xảy ra khi di chuyển trong khu vực sản xuất 
• Cơ sở vật chất xuống cấp: Nhà xưởng, kho bãi, lối đi xuống cấp, không đảm bảo an toàn có thể gây ra tai nạn lao động như sập đổ, trơn trượt, va chạm với vật thể sắc nhọn.

Đánh giá rủi ro từ các yếu tố nguy hiểm trong sản xuất  

Trong bất kỳ môi trường sản xuất nào, việc đánh giá rủi ro từ các yếu tố nguy hiểm là vô cùng quan trọng để đảm bảo an toàn cho người lao động và hoạt động sản xuất. Việc đánh giá này cần xem xét kỹ lưỡng mức độ rủi ro, tần suất xuất hiện và hậu quả tiềm tàng của từng yếu tố nguy hiểm.

Mức độ rủi ro

Mức độ rủi ro được xác định dựa trên khả năng gây ra tai nạn, sự cố hoặc bệnh nghề nghiệp. Các yếu tố nguy hiểm có thể được phân loại thành các mức độ rủi ro khác nhau, ví dụ:

• Rủi ro cao: Các yếu tố có khả năng gây ra tai nạn chết người hoặc thương tật nghiêm trọng 
• Rủi ro trung bình: Các yếu tố có khả năng gây ra chấn thương, bệnh tật hoặc thiệt hại về tài sản 
• Rủi ro thấp: Các yếu tố ít có khả năng gây ra tai nạn hoặc thiệt hại 

Tần suất xuất hiện

Tần suất xuất hiện là số lần mà yếu tố nguy hiểm có thể xảy ra trong một khoảng thời gian nhất định. Tần suất xuất hiện có thể được phân loại như sau:

• Thường xuyên: Yếu tố nguy hiểm xuất hiện hàng ngày hoặc rất thường xuyên.
• Thỉnh thoảng: Yếu tố nguy hiểm xuất hiện không thường xuyên, có thể là hàng tuần hoặc hàng tháng.
• Hiếm khi: Yếu tố nguy hiểm xuất hiện rất ít, có thể là hàng năm hoặc vài năm một lần.

Hậu quả tiềm tàng

Hậu quả tiềm tàng là những tác động tiêu cực có thể xảy ra khi yếu tố nguy hiểm gây ra tai nạn, sự cố hoặc bệnh nghề nghiệp. Hậu quả tiềm tàng có thể bao gồm:

• Thương tật hoặc tử vong: Đây là hậu quả nghiêm trọng nhất, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của người lao động.
• Bệnh nghề nghiệp: Tiếp xúc lâu dài với các yếu tố nguy hiểm có thể gây ra các bệnh mãn tính, ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài của người lao động.
• Thiệt hại về tài sản: Tai nạn, sự cố có thể gây hư hỏng máy móc, thiết bị, nguyên vật liệu, gây thiệt hại về kinh tế cho doanh nghiệp.
• Ảnh hưởng đến môi trường: Một số yếu tố nguy hiểm có thể gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.

Việc đánh giá rủi ro cần kết hợp cả ba yếu tố trên để xác định mức độ nguy hiểm tổng thể. Ví dụ, một yếu tố nguy hiểm có mức độ rủi ro cao nhưng tần suất xuất hiện thấp có thể ít nguy hiểm hơn một yếu tố có mức độ rủi ro trung bình nhưng tần suất xuất hiện thường xuyên.

Dựa trên kết quả đánh giá rủi ro, doanh nghiệp cần xây dựng các biện pháp phòng ngừa, kiểm soát rủi ro phù hợp để đảm bảo an toàn cho người lao động và hoạt động sản xuất.

Kiểm soát và phòng ngừa các yếu tố nguy hiểm trong sản xuất 

Kiểm soát và phòng ngừa nguy hiểm trong sản xuất là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu để đảm bảo an toàn cho người lao động, duy trì hoạt động sản xuất ổn định và bảo vệ môi trường. Việc này cần sự kết hợp đồng bộ giữa các biện pháp kỹ thuật, tổ chức và cá nhân.

Biện pháp kỹ thuật 

Biện pháp kỹ thuật đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát rủi ro an toàn lao động, tập trung vào việc loại bỏ hoặc giảm thiểu nguy hiểm từ nguồn gốc. Điều này bao gồm việc thiết kế nơi làm việc an toàn với hệ thống chiếu sáng, thông gió đầy đủ, bố trí máy móc hợp lý, sử dụng vật liệu xây dựng không gây hại. 

Việc lựa chọn máy móc, thiết bị hiện đại, tích hợp công nghệ an toàn tiên tiến, cùng với việc bảo trì bảo dưỡng thường xuyên cũng là yếu tố quan trọng. Các biện pháp kỹ thuật cụ thể bao gồm lắp đặt thiết bị bảo vệ, hệ thống cảnh báo, kiểm soát tiếng ồn, bụi, nhiệt độ, bức xạ, hóa chất độc hại… và ứng dụng tự động hóa vào các công đoạn nguy hiểm để giảm thiểu tiếp xúc của con người. 

Nói cách khác, biện pháp kỹ thuật là nền tảng để tạo ra một môi trường làm việc an toàn, ngăn ngừa tai nạn lao động hiệu quả.

Biện pháp tổ chức 

Đào tạo, huấn luyện an toàn cho người lao động về kiến thức, kỹ năng, quy trình làm việc an toàn là điều kiện tiên quyết. 

Việc xây dựng và thực hiện nghiêm túc các quy định, nội quy an toàn lao động, quy trình vận hành, bảo trì thiết bị cũng đóng vai trò quan trọng. Bên cạnh đó, cần phân công trách nhiệm rõ ràng về an toàn lao động cho từng bộ phận, cá nhân, thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quy định an toàn. 

Ngoài ra, việc tổ chức sơ cấp cứu, trang bị đầy đủ phương tiện, thuốc men, thành lập đội ngũ ứng cứu kịp thời cũng là một phần không thể thiếu trong biện pháp tổ chức.

Biện pháp cá nhân  

Trước hết, người lao động cần trang bị đầy đủ và sử dụng đúng cách các phương tiện bảo vệ cá nhân như mũ, kính, khẩu trang, găng tay, giày bảo hộ… 

Thứ hai, tuân thủ nghiêm ngặt các quy định, quy trình an toàn lao động, không tự ý thay đổi thao tác, quy trình. Thái độ làm việc nghiêm túc, cẩn thận, tập trung cũng góp phần quan trọng vào việc phòng tránh tai nạn. Bên cạnh đó, người lao động cần chủ động báo cáo với cấp quản lý khi phát hiện các nguy cơ mất an toàn, sự cố, tai nạn lao động. 

Cuối cùng, chăm sóc sức khỏe, khám sức khỏe định kỳ là điều cần thiết để đảm bảo sức khỏe tốt, đáp ứng yêu cầu công việc và phòng tránh tai nạn.

>>>Chi tiết: An toàn lao động trong sản xuất: Checklist cho doanh nghiệp

Kết luận

Hiểu rõ và kiểm soát các yếu tố nguy hiểm trong sản xuất không chỉ là trách nhiệm của doanh nghiệp mà còn là quyền lợi của mỗi người lao động. Bằng cách chủ động áp dụng các biện pháp phòng ngừa, từ trang bị bảo hộ lao động đến đào tạo kỹ năng an toàn, chúng ta có thể tạo ra một môi trường làm việc an toàn, bảo vệ sức khỏe và tính mạng cho người lao động, đồng thời nâng cao năng suất và hiệu quả sản xuất.

Hãy nhớ rằng, phòng ngừa luôn tốt hơn khắc phục hậu quả. Đầu tư vào an toàn lao động chính là đầu tư cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.