Muda là gì? Phương pháp tối ưu loại bỏ Muda trong sản xuất

Trong sản xuất, chắc hẳn bạn đã từng nghe đến thuật ngữ “Muda”. Vậy Muda là gì? Nói một cách đơn giản, Muda trong tiếng Nhật nghĩa là lãng phí – những hoạt động không tạo ra giá trị gia tăng. Nhận diện và loại bỏ Muda là chìa khóa để tối ưu hóa quy trình và nâng cao năng suất. Cùng tìm hiểu kỹ hơn về Muda và cách loại bỏ nó để đạt hiệu quả sản xuất tối ưu nhé!

1. Khái quát Muda là gì?

Muda là một từ tiếng Nhật có nghĩa là “lãng phí”, “vô ích” hay “không tạo ra giá trị”. 

Trong lĩnh vực sản xuất, Muda ám chỉ bất kỳ hoạt động nào tiêu tốn tài nguyên (như thời gian, nguyên vật liệu, nhân lực,…) mà không tạo ra giá trị gia tăng cho sản phẩm cuối cùng, tức là khách hàng không sẵn lòng chi trả cho những hoạt động đó.

Khái niệm Muda là gì bắt nguồn từ Hệ thống Sản xuất Toyota (TPS), một phương pháp quản lý sản xuất nổi tiếng với mục tiêu loại bỏ hoàn toàn lãng phí để đạt được hiệu quả tối ưu. Toyota đã xác định 7 loại Muda chính, tạo thành nền tảng cho triết lý Lean Manufacturing (Sản xuất tinh gọn) được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới.

2. 7 loại Muda theo Taiichi Ohno

Hiểu được Muda là gì chỉ mới là bước khởi đầu. Để loại bỏ lãng phí một cách hiệu quả, chúng ta cần xác định được chính xác Muda đang tồn tại ở đâu trong quy trình. 

Theo Taiichi Ohno, “cha đẻ” của Hệ thống Sản xuất Toyota, có 7 loại Muda thường gặp trong sản xuất, được biết đến với tên gọi “7 loại lãng phí” hay “7 Muda”.

Vậy 7 loại Muda đó là gì?

2.1 Muda sản xuất thừa (Overproduction)

Đây là loại Muda nghiêm trọng nhất, xảy ra khi doanh nghiệp sản xuất nhiều hơn nhu cầu thực tế của khách hàng hoặc sản xuất với tốc độ quá nhanh so với khả năng tiêu thụ. 

Sản xuất thừa dẫn đến hàng tồn kho, chiếm dụng không gian lưu trữ, tăng chi phí bảo quản, và có nguy cơ sản phẩm bị lỗi thời, hư hỏng.

Ví dụ:

• Một nhà máy sản xuất bánh kẹo dự trữ lượng lớn bánh trung thu trước mùa trung thu, nhưng sau đó không bán hết, dẫn đến tồn kho, bánh bị hết hạn sử dụng và phải bỏ đi.
• Xưởng may quần áo sản xuất hàng loạt áo khoác mùa đông dựa trên dự đoán, nhưng thời tiết năm nay lại ấm hơn dự kiến, khiến nhiều sản phẩm không bán được, tồn đọng vốn.

2.2 Muda do chờ đợi (Waiting)

Muda do chờ đợi xảy ra khi người lao động, máy móc hoặc quy trình phải chờ đợi mà không thể hoạt động ngay lập tức. Thời gian chờ đợi này là một sự lãng phí lớn, làm giảm năng suất và hiệu quả của toàn bộ hệ thống.

Ví dụ:

• Công nhân phải chờ đợi máy móc sửa chữa xong mới có thể tiếp tục công việc.
• Xe tải giao hàng phải chờ đợi lâu ở cổng kho do thủ tục xuất nhập hàng chậm trễ.
• Dây chuyền sản xuất bị gián đoạn vì chờ đợi linh kiện từ công đoạn trước.

2.3  Muda do tồn kho (Inventory)

Muda do tồn kho xảy ra khi doanh nghiệp dự trữ quá nhiều nguyên liệu, sản phẩm dở dang hoặc thành phẩm mà không sử dụng kịp thời. Tồn kho quá mức gây lãng phí về chi phí lưu trữ, bảo quản, tăng nguy cơ hư hỏng, mất giá, và chiếm dụng vốn không cần thiết.

Ví dụ:

• Nhà máy sản xuất giấy lưu trữ lượng lớn bột giấy trong kho, nhưng do nhu cầu thị trường giảm, số lượng bột giấy tồn kho không được sử dụng hết, dẫn đến hư hỏng một phần.
• Cửa hàng điện thoại di động nhập một lượng lớn điện thoại mới về kho, nhưng do mẫu mã nhanh chóng lỗi thời, số lượng tồn kho không bán được, gây thiệt hại về kinh tế.

2.4  Muda do vận chuyển (Transportation)

Loại lãng phí này đề cập đến sự di chuyển không cần thiết của vật liệu, sản phẩm, hoặc thông tin giữa các vị trí khác nhau.

Về bản chất, vận chuyển không tạo ra giá trị gia tăng cho sản phẩm. Mỗi lần di chuyển, doanh nghiệp phải tốn kém chi phí cho nhân công, nhiên liệu, bảo trì phương tiện, và tiềm ẩn rủi ro hư hỏng, thất lạc hàng hóa.

Ví dụ về Muda do vận chuyển:

• Di chuyển nguyên vật liệu qua nhiều điểm trung gian trước khi đến nơi sản xuất.
• Bố trí mặt bằng nhà xưởng không hợp lý, khiến công nhân phải di chuyển nhiều để lấy vật tư, dụng cụ.
• Vận chuyển sản phẩm đến kho chứa rồi lại vận chuyển đi giao hàng, thay vì vận chuyển trực tiếp đến khách hàng.

2.5  Muda do gia công thừa (Over Processing)

Gia công thừa là việc thực hiện các công đoạn, thao tác vượt quá yêu cầu thực tế của khách hàng hoặc tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm/dịch vụ. Đây là dạng lãng phí phát sinh do sử dụng các nguồn lực (nhân công, thời gian, vật liệu) không hiệu quả, tạo ra những giá trị gia tăng không cần thiết.

Ví dụ:

Sản phẩm được bọc trong nhiều lớp bao bì không cần thiết, gây lãng phí vật liệu và tăng chi phí vận chuyển.

Một quy trình sản xuất yêu cầu sản phẩm phải trải qua 3 bước kiểm tra chất lượng, trong khi chỉ cần 2 bước là đủ để đảm bảo tiêu chuẩn.

2.6  Muda do chuyển động thừa (Motion)

Lãng phí do chuyển động thừa có sự tương quan với Muda vận chuyển nhưng tập trung vào những chuyển động không cần thiết của con người trong quá trình làm việc. 

Đó là các thao tác tay chân, di chuyển, đi lại không hiệu quả, không trực tiếp tạo ra giá trị gia tăng cho sản phẩm. Những chuyển động thừa này gây lãng phí thời gian và công sức, làm giảm năng suất lao động.

Ví dụ:

• Công nhân phải với tay quá xa hoặc cúi người nhiều lần để lấy dụng cụ, nguyên vật liệu do cách sắp xếp nơi làm việc không hợp lý.
• Công nhân phải thực hiện nhiều thao tác thừa trên máy móc do quy trình vận hành chưa được tối ưu.

2.7  Muda do sản phẩm lỗi (Defects)

Đây là loại lãng phí xảy ra khi sản phẩm không đáp ứng được các tiêu chuẩn chất lượng đã đề ra, dẫn đến việc phải sửa chữa, làm lại hoặc loại bỏ hoàn toàn. Sản phẩm lỗi gây ra sự lãng phí về thời gian, nguyên vật liệu, công sức và thậm chí ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp.

Ví dụ: 

• Một lô hàng điện thoại di động bị lỗi chip xử lý, khiến toàn bộ lô hàng phải thu hồi để sửa chữa hoặc thay thế.
• Một ấn phẩm quảng cáo bị in sai nội dung hoặc hình ảnh, dẫn đến phải in lại toàn bộ, gây lãng phí giấy mực và thời gian.

Ngoài 7 loại Muda cơ bản trên, một số tài liệu còn bổ sung thêm loại lãng phí thứ 8 là lãng phí tiềm năng con người (Unutilized talent), chỉ việc không tận dụng hết kỹ năng, kiến thức, kinh nghiệm của nhân viên.

>>>Xem thêm: 8 Loại lãng phí trong sản xuất

3. Ý nghĩa của việc loại bỏ Muda trong sản xuất

Loại bỏ Muda là một trong những yếu tố cốt lõi trong triết lý sản xuất tinh gọn (Lean Manufacturing), giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình, giảm chi phí và nâng cao năng suất.

Vậy ý nghĩa của việc loại bỏ Muda là gì?

Thứ nhất, việc nhận diện và loại bỏ 7 loại lãng phí giúp doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu về chất lượng sản phẩm, dịch vụ, từ đó tăng sự hài lòng của khách hàng và đối tác.

Thứ hai, loại bỏ Muda giúp giảm thiểu lãng phí, tối ưu hóa vận chuyển, bố trí mặt bằng hợp lý, từ đó rút ngắn thời gian sản xuất và giao hàng, nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp.

Thứ ba, giảm thiểu lỗi sai, cắt giảm chi phí sản xuất, hoạt động, tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp. Nguồn lực và nguyên vật liệu được sử dụng hợp lý, hiệu quả.

Thứ tư, loại bỏ Muda thúc đẩy cải tiến liên tục, giúp doanh nghiệp đạt được mục tiêu sản xuất đúng lúc (Just-in-time), đáp ứng yêu cầu và thời hạn.

Cuối cùng, việc phát hiện và khắc phục kịp thời các loại lãng phí giúp doanh nghiệp quản lý hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, tạo dựng thương hiệu tốt, từ đó có nhiều cơ hội tiếp cận các dự án, chương trình phát triển.

4. Phương pháp loại bỏ Muda

Để loại bỏ 7 Muda (lãng phí) một cách hiệu quả, doanh nghiệp có thể áp dụng những phương pháp phổ biến dưới đây:

4.1 Áp dụng phương pháp 5S

5S là một phương pháp quản lý nơi làm việc, bao gồm Sàng lọc, Sắp xếp, Sạch sẽ, Săn sóc và Sẵn sàng. 5S giúp tạo ra một môi trường làm việc gọn gàng, ngăn nắp, giảm thiểu thời gian tìm kiếm, di chuyển, từ đó giảm thiểu Muda do chuyển động thừa và chờ đợi.

>>>Chi tiết: 5S là gì? Lợi ích của 5S

4.2 Thực hiện Kaizen

Kaizen là một triết lý cải tiến liên tục, khuyến khích tất cả nhân viên tham gia vào việc phát hiện và đề xuất các giải pháp loại bỏ lãng phí. Kaizen giúp tạo ra một văn hóa cải tiến trong doanh nghiệp, khuyến khích sự sáng tạo và nâng cao hiệu quả hoạt động.

4.3  Áp dụng hệ thống Kanban

Kanban là một hệ thống quản lý trực quan, sử dụng thẻ Kanban để kiểm soát luồng vật liệu và thông tin trong quá trình sản xuất. Kanban giúp ngăn ngừa sản xuất thừa, giảm thiểu tồn kho và đảm bảo sản xuất đúng tiến độ.

4.4 Chuẩn hóa quy trình

Chuẩn hóa quy trình là việc thiết lập các quy trình làm việc rõ ràng, cụ thể và thống nhất cho tất cả các bộ phận. Điều này giúp loại bỏ các bước không cần thiết, giảm thiểu sai sót và tăng hiệu quả hoạt động.

4.5 Quản lý chất lượng toàn diện (TQM)

TQM là một phương pháp quản lý tập trung vào việc cải thiện chất lượng sản phẩm và dịch vụ thông qua sự tham gia của tất cả nhân viên. TQM giúp giảm thiểu Muda do sản phẩm lỗi, tăng sự hài lòng của khách hàng và nâng cao năng lực cạnh tranh.

4.6 Ứng dụng công nghệ

Ứng dụng công nghệ, tự động hóa các công đoạn sản xuất, giúp giảm thiểu sự can thiệp của con người, nâng cao năng suất, giảm thiểu lỗi sai.

SEEACT-MES là hệ thống quản lý sản xuất chuyên sâu và toàn diện, được phát triển bởi DACO, giúp doanh nghiệp:

• Giám sát sản xuất thời gian thực: Theo dõi tiến độ sản xuất, tình trạng máy móc, lượng nguyên vật liệu… một cách trực quan, từ đó phát hiện và xử lý kịp thời các sự cố, trì hoãn.
• Tối ưu hóa quy trình: Tự động hóa các công đoạn sản xuất, từ lập kế hoạch, phân công công việc đến kiểm soát chất lượng, giúp loại bỏ các thao tác thủ công, giảm thiểu sai sót, nâng cao hiệu suất.
• Quản lý dữ liệu tập trung: Thu thập, lưu trữ và phân tích dữ liệu sản xuất, từ đó đưa ra các quyết định dựa trên dữ liệu chính xác, kịp thời.
• Nâng cao năng lực truy xuất nguồn gốc: Theo dõi toàn bộ quá trình sản xuất, từ nguyên vật liệu đầu vào đến thành phẩm đầu ra, giúp truy xuất nguồn gốc sản phẩm nhanh chóng, chính xác.

Nhờ những tính năng ưu việt này, SEEACT-MES giúp doanh nghiệp loại bỏ Muda hiệu quả, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, đồng thời tiết kiệm chi phí và tăng cường năng lực cạnh tranh.

>>> Hệ thống điều hành sản xuất SEEACT-MES

>>>Những dự án triển khai SEEACT-MES thành công

5. Kết luận

Qua bài viết này, hy vọng bạn đã hiểu rõ Muda là gì và tầm quan trọng của việc loại bỏ lãng phí trong sản xuất. Áp dụng triệt để các phương pháp giảm thiểu Muda không chỉ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình, nâng cao năng suất mà còn tiết kiệm chi phí và gia tăng lợi nhuận.

Để việc loại bỏ Muda đạt hiệu quả cao nhất, bạn có thể tham khảo các giải pháp quản lý sản xuất thông minh như SEEACT-MES. Với khả năng thu thập và phân tích dữ liệu sản xuất theo thời gian thực, SEEACT-MES giúp bạn dễ dàng nhận diện các điểm nghẽn, nguyên nhân gây lãng phí và đưa ra những cải tiến kịp thời. Từ đó, doanh nghiệp có thể kiểm soát chặt chẽ hoạt động sản xuất, nâng cao hiệu quả hoạt động và đạt được mục tiêu kinh doanh.

Tìm hiểu thêm về giải pháp SEEACT-MES và cách ứng dụng vào doanh nghiệp của bạn ngay hôm nay!