Process Layout – Bố trí mặt bằng sản xuất theo quá trình là gì?

Bố trí mặt bằng sản xuất theo quá trình (Process Layout) là một phương pháp tổ chức không gian sản xuất quan trọng, nhóm các máy móc và thiết bị có chức năng tương tự nhau lại với nhau.  

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về Process Layout là gì, bao gồm đặc điểm, lợi ích và những vấn đề liên quan khác.

Bố trí mặt bằng sản xuất theo quá trình là gì?

Bố trí mặt bằng sản xuất theo quá trình, hay còn được biết đến với tên gọi bố trí theo chức năng hoặc bố trí theo công nghệ (tiếng Anh: process layout hay functional layout),  là một phương pháp sắp xếp không gian nhà xưởng, trong đó các máy móc, thiết bị và trạm làm việc được nhóm lại dựa trên chức năng chúng thực hiện. Nói cách khác, những thiết bị có cùng chức năng sẽ được đặt gần nhau, tạo thành các khu vực chuyên biệt.

Ví dụ, trong một nhà máy sản xuất, có thể có các phân xưởng riêng biệt cho các công đoạn như cắt, gọt, hàn, sơn, lắp ráp.

Ưu điểm của phương pháp này là tạo sự linh hoạt cao, dễ dàng thích ứng với những thay đổi trong sản xuất, đồng thời tối ưu hóa công suất sử dụng thiết bị. Tuy nhiên, bố trí mặt bằng theo quá trình cũng có thể dẫn đến khoảng cách di chuyển vật liệu lớn, thời gian sản xuất kéo dài và khó khăn trong việc kiểm soát tiến độ.

>>>Tìm hiểu thêm: Bố trí mặt bằng sản xuất là gì?

Đặc điểm của Process Layout là gì?

Bố trí mặt bằng sản xuất theo quá trình mang những đặc điểm nổi bật sau:

– Nhóm chức năng: Các nguồn lực, thiết bị và trạm làm việc tương tự nhau được tập trung lại dựa trên chức năng hoặc quy trình. Điều này cho phép chia sẻ hiệu quả nguồn lực và chuyên môn trong mỗi bộ phận.

– Tính linh hoạt: Bố trí theo quá trình phù hợp với các tổ chức xử lý nhiều loại sản phẩm hoặc đơn đặt hàng theo yêu cầu riêng. Việc bố trí có thể dễ dàng thay đổi để đáp ứng các thông số kỹ thuật sản phẩm hoặc yêu cầu quy trình khác nhau.

– Vận chuyển vật liệu: Bố trí theo quá trình thường đi kèm với việc vận chuyển vật liệu phức tạp hơn, vì sản phẩm di chuyển giữa các bộ phận hoặc trạm làm việc khác nhau. Điều này có thể yêu cầu thêm thiết bị vận chuyển hoặc xử lý vật liệu.

– Thiết bị đa năng: Bố trí theo quá trình thường sử dụng thiết bị đa năng, có thể điều chỉnh cho các nhiệm vụ hoặc quy trình khác nhau. Điều này mang lại sự linh hoạt nhưng có thể dẫn đến việc sử dụng thiết bị kém hiệu quả hơn so với bố trí theo sản phẩm.

Yêu cầu bố trí mặt bằng sản xuất Process layout là gì?

Để áp dụng hiệu quả phương pháp bố trí mặt bằng sản xuất theo quá trình, doanh nghiệp cần đáp ứng một số yêu cầu sau:

• Đội ngũ lao động lành nghề: Do tính chất phức tạp của quy trình sản xuất và sự đa dạng của sản phẩm, đòi hỏi người lao động phải có kỹ năng chuyên môn cao, khả năng thích ứng linh hoạt với nhiều loại máy móc và công đoạn khác nhau.
• Luôn có sẵn nhiều lệnh sản xuất: Việc duy trì một lượng lớn lệnh sản xuất trong quy trình giúp đảm bảo hoạt động liên tục cho các bộ phận, tránh tình trạng máy móc và nhân công bị nhàn rỗi, đồng thời tối ưu hóa công suất sản xuất.
• Quản lý luồng nguyên vật liệu hiệu quả: Nguyên vật liệu cần được di chuyển liên tục giữa các công đoạn và phân xưởng, đòi hỏi hệ thống quản lý kho bãi và vận chuyển khoa học, chính xác để tránh ùn tắc, thất thoát và đảm bảo tiến độ sản xuất.
• Không gian lưu trữ rộng rãi: Do khối lượng nguyên vật liệu, bán thành phẩm và thành phẩm lớn, cần bố trí không gian lưu trữ đủ rộng trong phân xưởng để tránh tình trạng ách tắc, ảnh hưởng đến quá trình sản xuất.
• Trang bị thiết bị vận chuyển đa năng: Các thiết bị vận chuyển như xe nâng, băng tải, cần trục cần có tính đa năng cao để phù hợp với nhiều loại vật liệu và điều kiện vận chuyển khác nhau, đảm bảo hiệu quả di chuyển trong nhà xưởng.

Đối tượng phù hợp với Process layout

Bố trí mặt bằng sản xuất theo quá trình thường phù hợp với các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm theo đơn đặt hàng hoặc sản xuất với số lượng nhỏ, chẳng hạn như:

• Xưởng gia công cơ khí: Các xưởng này thường nhận gia công các sản phẩm đa dạng với yêu cầu kỹ thuật riêng biệt, đòi hỏi sự linh hoạt trong bố trí máy móc và sắp xếp quy trình sản xuất.
• Bệnh viện: Mỗi khoa trong bệnh viện (như nội khoa, ngoại khoa, sản khoa) đều có chức năng và quy trình khám chữa bệnh riêng, phù hợp với việc bố trí theo quá trình để tập trung chuyên môn và thiết bị y tế.
• Cơ sở in ấn: Tùy theo yêu cầu của mỗi đơn hàng, các công đoạn in ấn như thiết kế, chế bản, in ấn, gia công sau in có thể thay đổi. Bố trí theo quá trình giúp cơ sở in ấn dễ dàng điều chỉnh quy trình sản xuất cho phù hợp.

Lợi ích của Process layout là gì?

Trong sản xuất, việc bố trí mặt bằng nhà xưởng ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả hoạt động. Một trong những cách bố trí phổ biến là Process layout (bố trí theo quy trình). Vậy lợi ích của Process layout là gì?

Giảm thiểu chi phí

Bố trí mặt bằng theo quá trình có thể giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí đáng kể. Bằng cách sử dụng nhiều bộ thiết bị đa năng thay vì đầu tư vào các thiết bị chuyên dụng đắt tiền, doanh nghiệp có thể giảm chi phí mua sắm, bảo trì và sửa chữa.

Tính linh hoạt cao

Ưu điểm nổi bật của Process layout là tính linh hoạt. Doanh nghiệp có thể dễ dàng điều chỉnh quy trình sản xuất, sắp xếp lại máy móc, thiết bị để đáp ứng nhu cầu sản xuất đa dạng và xử lý nhiều loại sản phẩm cùng lúc.

Đa dạng hóa công việc

Trong bố trí theo quá trình, người lao động thường thực hiện nhiều công việc khác nhau, sử dụng kết hợp nhiều loại máy móc và thiết bị. Điều này giúp đa dạng hóa nhiệm vụ, tránh sự nhàm chán, tăng sự hứng thú và nâng cao tinh thần làm việc của nhân viên.

Duy trì hoạt động liên tục

Thông thường, bố trí theo quá trình sẽ có nhiều máy móc cùng loại được bố trí ở các vị trí khác nhau. Nhờ đó, khi một thiết bị gặp sự cố, doanh nghiệp vẫn có thể sử dụng các thiết bị khác để duy trì hoạt động sản xuất, đảm bảo tiến độ và tránh gián đoạn. 

Xây dựng bố trí mặt bằng sản xuất theo quá trình

Việc xây dựng bố trí mặt bằng sản xuất theo quá trình thường liên quan đến việc tối ưu hóa chi phí, khoảng cách và thời gian để đạt được hiệu quả hoạt động mong muốn. Để thực hiện điều này, các chuyên gia vận hành sản xuất có thể sử dụng lưới Muther, một biểu đồ thể hiện mối quan hệ giữa các hoạt động, được phát triển bởi Richard Muther, một kỹ sư công nghiệp nổi tiếng với các kỹ thuật hệ thống hóa bố trí nhà máy.

Lưới Muther hiển thị các mức độ đánh giá cho các kết hợp khác nhau giữa các bộ phận, nhóm làm việc hoặc cặp thiết bị trong tổ chức. Khi tạo lưới Muther, các chuyên gia sẽ gán cho mỗi kết hợp một chữ cái biểu thị mức độ quan trọng của việc đặt chúng gần nhau:

• A: Hoàn toàn cần thiết
• E: Rất quan trọng
• I: Quan trọng
• O: Bình thường
• U: Không quan trọng
• X: Không nên

Các mức độ quan trọng này phụ thuộc vào các yếu tố như việc sử dụng chung, luồng công việc, nhu cầu giao tiếp và quy trình an toàn. Sử dụng các mức độ quan trọng này làm hướng dẫn để cải thiện hiệu quả trong khi vẫn duy trì các yêu cầu của quy trình, các chuyên gia có thể phân chia các cụm và gán các bộ phận, nhóm làm việc và cặp thiết bị cho các cụm cụ thể.

Các ví dụ về bố trí theo quá trình trong ngành sản xuất

Mặc dù bố trí theo quá trình thường được sử dụng phổ biến trong các xưởng gia công để đáp ứng nhu cầu hoạt động, nhưng có nhiều cách khác nhau để các doanh nghiệp áp dụng phương pháp này trong ngành sản xuất. Ví dụ, việc phân bổ các bộ phận và trạm làm việc trong sơ đồ mặt bằng nhà máy là một đặc điểm phổ biến của bố trí theo quá trình.

Dưới đây là một số ví dụ về cách phân bổ này trong sản xuất và cách chúng hoạt động:

Phân xưởng gia công

Các phân xưởng gia công trong các nhà máy sản xuất thường có bố trí theo quá trình bao gồm các bộ phận riêng biệt, trong đó các máy móc được nhóm lại theo chức năng. Ví dụ, máy móc có thể được nhóm theo chức năng như phay, mài, khoan, ép thủy lực và tiện.

Khu vực tiếp nhận

Bộ phận tiếp nhận của một doanh nghiệp có thể có bố trí theo quá trình, trong đó thiết bị và máy móc được sử dụng để xử lý việc giao nhận vật liệu được đặt trong cùng một khu vực. Từ đây, nhân viên có thể phân loại hàng hóa và chuyển chúng đến các bộ phận khác một cách phù hợp.

Khu vực lắp ráp

Thông thường, các nhà máy sản xuất có bố trí theo quá trình với một khu vực duy nhất dành cho lắp ráp. Các khu vực này có thể bao gồm các công cụ, máy móc và thiết bị khác nhau mà nhân viên sử dụng để hoàn thành các quy trình khi tạo ra sản phẩm trên dây chuyền lắp ráp.

Khu vực vận chuyển

Các bộ phận vận chuyển, nơi nhân viên đóng gói hàng tồn kho, in nhãn, cân gói hàng và chuẩn bị vận chuyển cho khách hàng, có thể tồn tại ở một vị trí duy nhất trong nhà máy sản xuất. Việc thực hiện các quy trình này trong một khu vực có thể giúp quá trình vận chuyển hàng hóa hiệu quả hơn nhiều. 

Phân biệt bố trí theo sản phẩm và bố trí theo quá trình

Mặc dù cả bố trí theo sản phẩm và bố trí theo quá trình đều hướng đến mục tiêu tối ưu hóa luồng công việc và sử dụng nguồn lực, nhưng có những điểm khác biệt chính sau đây:

>>>Tìm hiểu thêm: Bố trí mặt bằng theo sản phẩm: Ưu nhược điểm & Ví dụ

Kết luận

Tóm lại, Process Layout là một phương pháp bố trí mặt bằng sản xuất hiệu quả cho các doanh nghiệp có sản phẩm đa dạng và quy mô sản xuất nhỏ. Việc lựa chọn Process Layout hay các phương pháp bố trí khác phụ thuộc vào nhiều yếu tố như loại hình sản phẩm, quy mô sản xuất, và chiến lược kinh doanh của từng doanh nghiệp.

Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về Process Layout là gì và những kiến thức cần thiết để áp dụng phương pháp này vào thực tiễn sản xuất.

Để tìm hiểu thêm về các phương pháp bố trí mặt bằng sản xuất khác, cũng như các kiến thức quản trị sản xuất hữu ích, hãy tiếp tục theo dõi các bài viết tiếp theo trên website Seeact.vn của chúng tôi.