Kiểm tra trực quan là gì? Định nghĩa và tầm quan trọng trong sản xuất

Đảm bảo chất lượng sản phẩm và an toàn trong quá trình sử dụng là mục tiêu tối quan trọng đối với mọi ngành công nghiệp. Để đạt được mục tiêu này, nhiều phương pháp kiểm tra chất lượng đã ra đời và được ứng dụng rộng rãi. Trong số đó, kiểm tra trực quan (Visual Inspection) là một quy trình then chốt, đóng vai trò nền tảng trong việc phát hiện các khuyết tật và sai sót bề mặt. 

Bài viết này của DACO sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về kiểm tra trực quan là gì, từ định nghĩa, vai trò, quy trình thực hiện, đến những ứng dụng thực tế trong các lĩnh vực khác nhau.

Kiểm tra trực quan là gì?

Kiểm tra trực quan (Visual Inspection – VI) là một phương pháp kiểm tra không phá hủy (NDT) cơ bản. Phương pháp này sử dụng mắt thường để quan sát và đánh giá tình trạng bề mặt của vật liệu, thiết bị hoặc sản phẩm. Mục đích chính của kiểm tra trực quan là phát hiện các khuyết tật, bất thường, hoặc sai lệch so với tiêu chuẩn quy định.

Quá trình kiểm tra trực quan bao gồm việc xem xét kỹ lưỡng hình dáng, bề mặt, và cấu trúc tổng thể của đối tượng mà không cần sử dụng các thiết bị hỗ trợ phức tạp (trong một số trường hợp có thể dùng kính lúp, đèn chiếu sáng,…). Phương pháp này được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp để đảm bảo chất lượng sản phẩm, duy trì hoạt động an toàn của thiết bị và kiểm soát chất lượng trong quá trình sản xuất.

Kiểm tra trực quan được xem là phương pháp NDT đơn giản, dễ thực hiện và có chi phí thấp nhất.

Các kỹ thuật kiểm tra trực quan

Kiểm tra trực quan bao gồm nhiều kỹ thuật khác nhau, được phân loại dựa trên phương thức thực hiện và thiết bị hỗ trợ.

1. Kiểm tra trực quan trực tiếp (Direct Visual Inspection – DVI)

DVI là kỹ thuật kiểm tra cơ bản nhất, trong đó người kiểm tra quan sát trực tiếp một vật thể hoặc bề mặt bằng mắt thường mà không cần sử dụng thêm bất kỳ công cụ hoặc thiết bị đặc biệt nào. Phương pháp này bao gồm việc xem xét trực tiếp đối tượng để đánh giá trạng thái của nó, phát hiện các khiếm khuyết có thể nhìn thấy và đảm bảo tính toàn vẹn tổng thể.

DVI thường được áp dụng cho các bề mặt, bộ phận hoặc hệ thống dễ tiếp cận, không yêu cầu thiết bị kiểm tra chuyên dụng. Phương pháp kiểm tra này là một cách tiếp cận đơn giản và hiệu quả để đánh giá nhanh chóng các khía cạnh có thể quan sát được của một vật thể hoặc cấu trúc.

2. Kiểm tra trực quan từ xa (Remote Visual Inspection – RVI)

Khác với DVI đòi hỏi sự hiện diện của người kiểm tra tại chỗ, RVI cho phép thực hiện việc này từ xa. Đây là một phương pháp kiểm tra và đánh giá các vật thể hoặc khu vực bằng cách sử dụng các thiết bị chuyên dụng như camera và cảm biến.

Kỹ thuật RVI đặc biệt hữu ích trong các tình huống mà việc tiếp cận trực tiếp là khó khăn, nguy hiểm hoặc không thể thực hiện được. Các thiết bị RVI, ví dụ như robot có gắn camera hoặc máy bay không người lái, có khả năng di chuyển và thu thập dữ liệu hình ảnh theo thời gian thực. Nhờ đó, người kiểm tra có thể quan sát chi tiết khu vực cần kiểm tra mà không cần tiếp xúc vật lý.

RVI đặc biệt hữu ích trong các không gian hạn chế, môi trường độc hại, hoặc các cấu trúc trên cao.

3. Kiểm tra nội soi (Boroscopic Inspection)

Kiểm tra nội soi sử dụng ống nội soi, một thiết bị quang học linh hoạt có gắn camera và nguồn sáng, để kiểm tra các khu vực bên trong của đối tượng. Ống nội soi được đưa vào các khe hở, đường ống, hoặc các cấu trúc phức tạp để quan sát và ghi lại hình ảnh bên trong. 

Kỹ thuật này cho phép kiểm tra các bộ phận mà không cần tháo rời thiết bị, thường được ứng dụng trong các ngành công nghiệp như hàng không, ô tô và sản xuất.

4. Kiểm tra so sánh (Comparative Inspection)

Kiểm tra so sánh là phương pháp kiểm tra trực quan, trong đó người kiểm tra đối chiếu một sản phẩm hoặc bộ phận với một tiêu chuẩn mẫu hoặc sản phẩm tương tự đã được kiểm định. Mục đích là để tìm ra những điểm khác biệt, lỗi hoặc sai lệch.

Trong quá trình này, người kiểm tra sẽ xem xét kỹ lưỡng các đặc điểm, kích thước và hình dáng của sản phẩm so với tiêu chuẩn mẫu. Nếu phát hiện ra bất kỳ sự khác biệt nào, đó có thể là dấu hiệu của vấn đề về chất lượng hoặc hiệu suất.

Phương pháp này đảm bảo tính đồng đều và chất lượng của sản phẩm trong các giai đoạn sản xuất, bảo trì hoặc kiểm soát chất lượng. Kiểm tra so sánh là một cách đơn giản nhưng hiệu quả để phát hiện những sai lệch so với tiêu chuẩn, từ đó giúp duy trì chất lượng, độ tin cậy và đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật.

>>>Có thể bạn muốn biết:

• Kiểm soát chất lượng là gì? – 4 phương pháp kiểm soát phổ biến

• Bảo trì là gì? Các loại hình bảo trì và ứng dụng thực tiễn

Ứng dụng của kiểm tra trực quan trong các lĩnh vực

Kiểm tra trực quan được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, đảm bảo chất lượng và an toàn.

Trong ngành Sản xuất Công nghiệp

Trong lĩnh vực sản xuất, phương pháp kiểm tra trực quan đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát chất lượng ở nhiều giai đoạn. 

• Trước khi xuất xưởng, sản phẩm được kiểm tra để phát hiện các khuyết tật bề mặt như vết trầy xước, biến dạng, hoặc các lỗi lắp ráp. 
• Nguyên vật liệu đầu vào cũng được kiểm tra để đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng. 
• Trong quá trình sản xuất, kiểm tra trực quan giúp phát hiện sớm các sai sót, từ đó điều chỉnh quy trình kịp thời.

Trong ngành Xây dựng và Kết cấu

Phương pháp này được áp dụng để kiểm tra chất lượng công trình sau thi công, đảm bảo vật liệu xây dựng đạt chuẩn, và giám sát quy trình thi công. Mục tiêu là phát hiện các vết nứt, gãy vỡ, rò rỉ, hoặc các sai sót khác ảnh hưởng đến an toàn và độ bền của công trình.

Trong Hàng không và Vận tải

An toàn là ưu tiên số một trong ngành hàng không. Để đảm bảo điều này, VI  được tiến hành trước mỗi chuyến bay, tập trung vào thân vỏ, động cơ và các hệ thống quan trọng của máy bay. Phương pháp VI cũng được áp dụng trong các đợt kiểm tra định kỳ, giúp phát hiện sớm các hư hỏng tiềm ẩn và duy trì tình trạng hoạt động tối ưu cho máy bay.

Trong ngành Y tế  

Trong lĩnh vực y tế, kiểm tra trực quan là một phần quan trọng trong quá trình khám và chẩn đoán bệnh. Bác sĩ sử dụng phương pháp này để quan sát các dấu hiệu bên ngoài cơ thể, hỗ trợ chẩn đoán ban đầu và theo dõi tiến triển của bệnh. 

Kiểm tra trực quan có ưu – nhược điểm gì?

Sau khi đã nắm rõ khái niệm kiểm tra trực quan là gì và các kỹ thuật của phương pháp này, chúng ta cùng điểm qua những ưu và nhược điểm cần lưu ý được liệt kê dưới đây:

Ưu điểm

• Tính đơn giản và dễ thực hiện: VI không đòi hỏi thiết bị phức tạp hay kỹ năng chuyên môn cao. Với hướng dẫn cơ bản, người kiểm tra có thể thực hiện quy trình một cách hiệu quả.
• Chi phí thấp: So với các phương pháp NDT khác, VI có chi phí thực hiện thấp, do không cần đầu tư vào các thiết bị đắt tiền.
• Không gây hư hại: Là một phương pháp kiểm tra không phá hủy, VI không làm ảnh hưởng đến tính toàn vẹn hay chất lượng của đối tượng kiểm tra.
• Kết quả nhanh chóng: Quy trình kiểm tra thường diễn ra nhanh chóng, cung cấp kết quả gần như tức thời.

Nhược điểm

• Phụ thuộc vào yếu tố chủ quan: Kết quả kiểm tra phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm, kỹ năng quan sát và sự tỉ mỉ của người thực hiện.
• Hạn chế về phạm vi phát hiện: VI chỉ có thể phát hiện các khuyết tật trên bề mặt hoặc gần bề mặt. Các khuyết tật nằm sâu bên trong vật liệu sẽ không thể được phát hiện.
• Độ chính xác tương đối: So với các phương pháp sử dụng công nghệ cao, VI có độ chính xác thấp hơn, dễ bỏ sót các khuyết tật nhỏ hoặc khó nhận biết.
• Khó tự động hóa: Việc tự động hóa quy trình kiểm tra trực quan gặp nhiều khó khăn, hạn chế khả năng tích hợp vào các hệ thống sản xuất tự động.

Do những hạn chế này, kiểm tra trực quan thường được sử dụng kết hợp với các phương pháp kiểm tra khác, đồng thời, nhiều doanh nghiệp sản xuất đã ứng dụng các giải pháp công nghệ để nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng.

Trong đó, hệ thống điều hành sản xuất (MES) được xem là một giải pháp tối ưu. Hệ thống MES giúp giảm thiểu sai sót do con người, tự động hóa việc thu thập và phân tích dữ liệu chất lượng, từ đó cung cấp thông tin theo thời gian thực để hỗ trợ ra quyết định.

>>>Hệ thống MES là gì? Tại sao quan trọng với nhà máy thông minh<<<

Để tìm hiểu thêm về giải pháp hệ thống MES, doanh nghiệp có thể liên hệ với DACO – đơn vị chuyên cung cấp giải pháp quản trị sản xuất – qua hotline: 0904.675.995 để được hỗ trợ trực tiếp.

Kết luận

Bài viết này hy vọng đã cung cấp cho bạn đọc một cái nhìn toàn diện và chi tiết về kiểm tra trực quan là gì cũng như vai trò thiết yếu của nó trong việc đảm bảo chất lượng và an toàn sản phẩm. Với sự phát triển không ngừng của công nghệ, các phương pháp kiểm tra trực quan ngày càng được cải tiến và nâng cao độ chính xác, góp phần quan trọng vào sự thành công của nhiều ngành công nghiệp.