Định mức tiêu hao nguyên vật liệu là gì? Cách tính & Quản lý hiệu quả

Định mức tiêu hao nguyên vật liệu là gì? Cách tính và quản lý mức tiêu hao nguyên vật liệu hiệu quả ra sao? Bài viết dưới đây của DACO sẽ cung cấp cho bạn kiến thức toàn diện và các giải pháp thực tiễn để tối ưu hóa chi phí, nâng cao năng suất và lợi nhuận trong sản xuất.

Định mức tiêu hao nguyên vật liệu là gì?

Định mức tiêu hao nguyên vật liệu (hay còn gọi tắt là định mức NVL) là lượng nguyên vật liệu (bao gồm nguyên liệu chính, vật liệu phụ,…) được xác định để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm, dịch vụ cụ thể.

Đây là cơ sở quan trọng để doanh nghiệp dự trù chi phí, kiểm soát tồn kho và đảm bảo hiệu quả sản xuất.

Việc xác định định mức tiêu hao NVL đòi hỏi sự phân tích kỹ lưỡng quá trình sản xuất và các yếu tố ảnh hưởng đến việc tiêu thụ nguyên vật liệu. Các yếu tố này bao gồm:

• Công nghệ sản xuất
• Điều kiện làm việc
• Hiệu suất máy móc
• Năng suất lao động

Thông thường, mức tiêu hao nguyên vật liệu được xác định thông qua việc phân tích dữ liệu lịch sử sản xuất, tiến hành các thử nghiệm và đánh giá thực tế trong quá trình sản xuất. Ngoài ra, việc tham khảo ý kiến chuyên môn từ các chuyên gia sản xuất và kế toán quản trị cũng rất quan trọng.

>>>Có thể bạn muốn biết: Định mức nguyên vật liệu – Bill of materials là gì?

Tầm quan trọng của định mức tiêu hao nguyên vật liệu trong sản xuất 

Định mức tiêu hao NVL đóng vai trò quan trọng trong sản xuất, tác động trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Cụ thể: 

Giúp kiểm soát chi phí sản xuất

Định mức tiêu hao NVL cung cấp cơ sở để dự báo chính xác chi phí nguyên vật liệu, một trong những yếu tố chi phí lớn nhất trong sản xuất. Bằng cách xác định lượng nguyên vật liệu cần thiết cho từng sản phẩm, doanh nghiệp có thể lập kế hoạch mua hàng hợp lý, tránh tình trạng thừa hoặc thiếu nguyên vật liệu, từ đó giảm thiểu lãng phí và các chi phí phát sinh không cần thiết.

>>>Chi phí sản xuất là gì? Cách tính và tối ưu chi phí hiệu quả

Tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực

Việc thiết lập mức tiêu hao nguyên vật liệu chính xác không chỉ giúp kiểm soát chi phí mà còn tạo điều kiện để doanh nghiệp sử dụng hiệu quả tối đa các nguồn lực. Nhờ biết rõ lượng nguyên vật liệu cần thiết, doanh nghiệp có thể phân bổ nhân công, máy móc và thời gian một cách hợp lý, giảm thiểu lãng phí và nâng cao năng suất tổng thể.

Nâng cao năng lực cạnh tranh

Quản lý chi phí sản xuất hiệu quả thông qua ĐMTHNVL cho phép doanh nghiệp đưa ra mức giá cạnh tranh hơn cho sản phẩm. Khả năng cung cấp sản phẩm chất lượng với giá thành hợp lý giúp doanh nghiệp thu hút khách hàng, mở rộng thị phần và củng cố vị thế trên thị trường.

Hướng tới sản xuất bền vững

Sử dụng nguyên vật liệu một cách có trách nhiệm không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường. Bằng cách giảm thiểu lượng nguyên vật liệu sử dụng, doanh nghiệp giảm tác động tiêu cực đến tài nguyên thiên nhiên, giảm lượng chất thải ra môi trường và xây dựng mô hình sản xuất bền vững hơn.

Công thức tính định mức tiêu hao nguyên vật liệu

Để ước tính chính xác mức tiêu hao nguyên vật liệu cho quá trình sản xuất, có thể áp dụng công thức sau:

Định mức tiêu hao NVL (%) = (Lượng NVL hao hụt thực tế / Tổng lượng NVL đầu vào) x 100%

Trong đó:

• Lượng NVL hao hụt thực tế: Là lượng nguyên vật liệu bị mất mát trong quá trình sản xuất, có thể do nhiều nguyên nhân như hao hụt tự nhiên, sai sót kỹ thuật, hoặc lãng phí.
• Tổng lượng NVL đầu vào: Là tổng lượng nguyên vật liệu được đưa vào quá trình sản xuất.

Ví dụ:

Một xưởng sản xuất gạch sử dụng 1000kg đất sét để sản xuất gạch. Sau khi hoàn thành, lượng gạch sản xuất ra tương ứng với 950kg đất sét. Vậy, lượng đất sét hao hụt là 50kg. Áp dụng công thức, định mức hao hụt đất sét là:

(50kg / 1000kg) x 100% = 5%

Các phương pháp tính định mức tiêu hao nguyên vật liệu

Việc xác định chính xác định mức tiêu hao NVL không chỉ dựa vào một công thức duy nhất, mà còn đòi hỏi sự lựa chọn phương pháp phù hợp với đặc thù của từng doanh nghiệp và quy trình sản xuất. Dưới đây là ba phương pháp chính để xác định định mức này:

Phương pháp phân tích số liệu lịch sử 

Phương pháp này dựa trên việc thu thập và phân tích dữ liệu về mức tiêu hao nguyên vật liệu trong các kỳ sản xuất trước. Từ đó, tính toán mức tiêu hao trung bình, làm cơ sở cho việc thiết lập định mức. Phương pháp này phù hợp với các doanh nghiệp có dữ liệu lịch sử sản xuất đầy đủ và ổn định.

Phương pháp kỹ thuật

Phương pháp này tập trung vào việc phân tích chi tiết lượng nguyên vật liệu và lao động cần thiết để sản xuất một đơn vị sản phẩm. Quá trình phân tích xem xét các yếu tố như công nghệ, máy móc, năng lực nhân sự và điều kiện quản lý hiện tại. Từ đó, xác định lượng nguyên vật liệu hao hụt cho từng công đoạn sản xuất. Phương pháp này đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về quy trình sản xuất và năng lực kỹ thuật của doanh nghiệp.

Phương pháp điều chỉnh

Phương pháp này sử dụng các định mức hiện có và tiến hành điều chỉnh dựa trên dự báo về các điều kiện hoạt động trong tương lai của doanh nghiệp. Các yếu tố điều chỉnh có thể bao gồm sự thay đổi về công nghệ, giá nguyên vật liệu, hoặc nhu cầu thị trường. Phương pháp này giúp doanh nghiệp linh hoạt điều chỉnh định mức để phù hợp với tình hình thực tế.

Quy định về xây dựng mẫu bảng định mức tiêu hao nguyên vật liệu

Theo Điều 4 của Thông tư số 96/2015/TT-BTC ngày 22/06/2015 của Bộ Tài chính về thuế TNDN, doanh nghiệp không bắt buộc phải tự xây dựng và quản lý định mức tiêu hao nguyên liệu, vật liệu, nhiên liệu, năng lượng, hoặc hàng hóa sử dụng trong sản xuất kinh doanh vào đầu năm hoặc đầu kỳ sản xuất.

Tuy nhiên, các khoản chi phí liên quan đến nguyên liệu, vật liệu, nhiên liệu, năng lượng, và hàng hóa sẽ được tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN nếu đáp ứng đủ các điều kiện quy định tại khoản 1, điều 4 của thông tư này.

Trong trường hợp doanh nghiệp sử dụng các nguyên liệu, vật liệu, nhiên liệu, năng lượng, hoặc hàng hóa mà Nhà nước đã ban hành định mức, phần chi phí vượt quá định mức tiêu hao sẽ không được tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế, theo quy định tại khoản 2.3 Điều 4 của Thông tư 96.

Về mẫu bảng định mức tiêu hao nguyên vật liệu, không có mẫu bảng tiêu chuẩn được quy định cụ thể trong thông tư này. Tuy nhiên, doanh nghiệp có thể tham khảo mẫu bảng sau để xây dựng bảng định mức phù hợp với đặc điểm hoạt động của mình:

>>>Download: Mẫu bảng định mức tiêu hao nguyên vật liệu

Bí quyết kiểm soát định mức tiêu hao nguyên vật liệu trong sản xuất

Để tối ưu hóa chiến lược quản lý định mức tiêu hao NVL, doanh nghiệp có thể áp dụng các biện pháp sau:

Nâng cao độ chính xác trong dự báo nhu cầu nguyên vật liệu

Dự báo chính xác nhu cầu nguyên vật liệu là nền tảng của việc quản lý ĐMTHNVL. Doanh nghiệp cần sử dụng kết hợp các công cụ và phương pháp dự báo, bao gồm phân tích dữ liệu lịch sử (doanh số, xu hướng tiêu dùng, đơn đặt hàng), kết hợp với thông tin từ bộ phận bán hàng và marketing để nắm bắt nhu cầu thị trường. 

Hơn nữa, khả năng thích ứng nhanh chóng với các biến động của thị trường là yếu tố quyết định, đòi hỏi doanh nghiệp phải liên tục cập nhật và điều chỉnh kế hoạch sản xuất cũng như kế hoạch mua nguyên vật liệu để tránh tình trạng thừa hoặc thiếu, gây lãng phí. 

>>>Xem thêm: Dự báo nhu cầu sản xuất như thế nào cho hiệu quả?

Kiểm soát chất lượng toàn diện, giảm thiểu tỷ lệ lỗi

Một chiến lược không thể thiếu khác là kiểm soát chất lượng chặt chẽ và giảm thiểu tối đa tỷ lệ lỗi trong quá trình sản xuất. Muốn vậy, doanh nghiệp phải bắt đầu bằng việc thiết lập các tiêu chuẩn chất lượng rõ ràng và cụ thể, phản ánh đúng yêu cầu của khách hàng và tuân thủ các tiêu chuẩn ngành. Tiếp theo, quy trình kiểm tra chất lượng cần được triển khai nghiêm ngặt ở tất cả các giai đoạn, từ khâu kiểm tra nguyên vật liệu đầu vào cho đến khi sản phẩm hoàn thiện. 

Đồng thời, việc ứng dụng công nghệ kiểm tra tự động, thu thập và phân tích dữ liệu sản xuất một cách hệ thống sẽ giúp doanh nghiệp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn, đưa ra biện pháp khắc phục kịp thời, từ đó giảm thiểu sản phẩm lỗi và hạn chế lãng phí nguyên vật liệu.

Quản lý quan hệ nhà cung cấp hiệu quả

Quản lý nhà cung cấp hiệu quả đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo nguồn cung nguyên vật liệu ổn định, chất lượng và đúng thời hạn. Doanh nghiệp cần lựa chọn nhà cung cấp dựa trên các tiêu chí rõ ràng (khả năng cung ứng, chất lượng, uy tín, hỗ trợ kỹ thuật). 

Xây dựng mối quan hệ hợp tác lâu dài, minh bạch thông qua các hợp đồng rõ ràng về chất lượng, giá cả, thời gian giao hàng và điều kiện thanh toán. Đánh giá định kỳ hiệu suất của nhà cung cấp và cùng nhau cải tiến là cần thiết để tối ưu hóa chuỗi cung ứng.

>>>Xem thêm: Cách quản lý nhà cung cấp đơn giản, hiệu quả

Áp dụng mô hình sản xuất tinh gọn (Lean Manufacturing)

Mô hình sản xuất tinh gọn tập trung vào việc loại bỏ mọi lãng phí trong quy trình sản xuất, bao gồm cả lãng phí nguyên vật liệu. Để thực hiện điều này, doanh nghiệp cần tiến hành phân tích kỹ lưỡng quy trình sản xuất hiện tại, xác định và loại bỏ những hoạt động không tạo ra giá trị gia tăng. Việc tối ưu hóa luồng sản xuất, giảm thiểu thời gian chờ đợi giữa các công đoạn, và khuyến khích sự tham gia của tất cả nhân viên trong việc đề xuất và thực hiện các cải tiến là những yếu tố quan trọng. 

Ngoài ra, việc áp dụng các công cụ quản lý chất lượng như Six Sigma và TQM, kết hợp với đầu tư vào công nghệ sản xuất hiện đại, sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm thiểu sai sót và tối đa hóa hiệu quả sử dụng nguyên vật liệu.

Giải pháp SEEACT-MES: Kiểm soát định mức tiêu hao nguyên vật liệu tối ưu

Như đã phân tích, việc quản lý mức tiêu hao nguyên vật liệu hiệu quả là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh. Trong bối cảnh công nghệ 4.0, hệ thống điều hành sản xuất thông minh toàn diện SEEACT-MES là giải pháp tối ưu giúp doanh nghiệp thực hiện điều này một cách hiệu quả.

SEEACT-MES cung cấp các công cụ mạnh mẽ giúp doanh nghiệp:

– Dự báo nhu cầu nguyên vật liệu chính xác: Hệ thống tích hợp dữ liệu từ nhiều nguồn, cho phép phân tích và dự báo nhu cầu nguyên vật liệu dựa trên số liệu lịch sử, đơn hàng và các yếu tố thị trường

– Tối ưu hóa kế hoạch sản xuất: Dựa trên dữ liệu thực tế và dự báo nhu cầu, SEEACT-MES hỗ trợ lập kế hoạch sản xuất tối ưu, đảm bảo sử dụng NVL hiệu quả nhất.

– Kiểm soát chất lượng và giảm thiểu sai sót: SEEACT-MES cho phép theo dõi chất lượng sản phẩm trong thời gian thực, phát hiện và cảnh báo sớm các sai sót, giúp giảm thiểu lượng nguyên vật liệu hao hụt do sản phẩm lỗi.

– Quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả: Hệ thống kết nối với nhà cung cấp, giúp theo dõi tình trạng đơn hàng, quản lý kho và tối ưu hóa việc cung ứng nguyên vật liệu.

– Áp dụng sản xuất tinh gọn: Hệ thống cung cấp các công cụ phân tích quy trình sản xuất, giúp xác định và loại bỏ các lãng phí, tối ưu hóa việc sử dụng nguyên vật liệu.

Đừng để lãng phí nguyên vật liệu ảnh hưởng đến lợi nhuận và sự phát triển của doanh nghiệp bạn. Hãy tìm hiểu ngay về giải pháp SEEACT-MES để tối ưu hóa quy trình sản xuất và quản lý định mức tiêu hao NVL một cách hiệu quả nhất.

>>>Tìm hiểu SEEACT-MES và dùng thử demo miễn phí<<<

Hoặc liên hệ hotline: 0904.675.995 để được hỗ trợ chi tiết

Lời kết

Tóm lại, xây dựng và quản lý định mức tiêu hao nguyên vật liệu hiệu quả là chìa khóa để doanh nghiệp tối ưu chi phí, kiểm soát chặt chẽ nguồn lực và đảm bảo quá trình sản xuất diễn ra liên tục, ổn định.

Nếu bạn cần giải đáp thêm bất kỳ thắc mắc nào, xin vui lòng liên hệ với DACO để được tư vấn chuyên sâu.